Spring trapping: koninginnen Aziatische hoornaar vangen in het voorjaar

Weergaven: 7015

Spring trapping: koninginnen Aziatische hoornaar vangen in het voorjaar

Al van in het voorjaar kunnen we de Aziatische hoornaar (Vespa velutina) bestrijden door gebruik te maken van selectieve vallen. Bij spring trapping (voorjaarsvangen) met een voorjaarsval vangen we de koninginnen van de Aziatische hoornaar. De Aziatische hoornaar koninginnen overwinteren op droge, beschutte plaatsen en verlaten deze eind februari, begin maart.

Waar overwinteren koninginnen van de Aziatische hoornaar?

Enkele plaatsen waar je de overwinterende koninginnen van Aziatische hoornaars kan aantreffen zijn:

• onder de schors van omgevallen bomen in een bos
• houtstapels
• nestkastjes
• plantenpotten
• hopen met houtstrooisel
• composthopen

De koninginnen van de Aziatische hoornaar overwinteren dichtbij het nest waar ze in de herfst zijn uitgevlogen. Ze houden hun winterslaap graag onder de schors van omgevallen bomen. In één zo’n boom kunnen verschillende koninginnen overwinteren. In het voorjaar van 2023 werden in het Neigembos in Oost-Vlaanderen AH-koninginnen gevonden op enkele centimeter van overwinterende Europese hoornaarkoninginnen. In één holte van zo’n boom waren soms ook twee koninginnen van de Aziatische hoornaar bij elkaar te vinden.

Het is dan ook nuttig om in het voorjaar in een straal van enkele 100m rond niet- of te laat verdelgde nesten op zoek te gaan naar koninginnen die hun winterslaap houden.

Zodra de koningin haar winterschuilplaats verlaat gaat ze niet meer terug en zoekt ze een plaats om een embryo nest te maken.

Embryo nest Aziatische hoornaar

De koningin van de Aziatische hoornaar bouwt zelf een embryonest. Meestal treffen we deze embryonale nesten aan in tuinhuisjes of andere beschutte plaatsen in de buurt mensen en water. In het embryo nest legt de koningin 12 eitjes. Hieruit worden larven geboren die ze zelf groot brengt en waarvoor ze zelf fourageert om voedsel (suikers en eiwitten) te verzamelen.

Tijdens deze zoektocht naar voedsel voor de jonge larven in het embryonest is de koningin kwetsbaar. Door op voldoende plaatsen selectieve vallen te plaatsen met de juiste lokstof trachten we de fouragerende koningin te lokken en te vangen.

De koningin mag na de vangst geëlimineerd worden. Dit kan je doen door de val een tijdje in de diepvries te stoppen. Laat de koningin vooral niet ontsnappen.

Koninginnen Aziatische hoornaar doden

Imkersvereniging Klein-Brabant deed in februari 2023 een oproep via facebook om de koningin van de Aziatische hoornaar meteen te doden als je deze ergens ziet zitten of vliegen tijdens het wandelen of het tuinieren in je eigen tuin. Meteen doodmeppen is de boodschap. Deze oproep werd gretig opgepikt en verspreid in verschillende kranten en op de radio.

Hoe schadelijk is een nest Aziatische hoornaars?

De Aziatische hoornaars zijn bijzonder schadelijk voor onze inheemse biodiversiteit. Ze voeden zich vooral met nuttige insecten:

• Wespen (Duitse wesp en Gewone wesp)
• Vliegen (zweefvliegen, huisvliegen en bromvliegen)
• Spinnen (kruisspin)
• Honingbijen

Eén nest Aziatische hoornaars vangt tot 100 000 insecten. Dat zijn twee volwassen bijenvolken op het toppunt van het seizoen. Of tien overwinterende bijenvolken.

Spring trapping: bijvangst vermijden in een selectieve val

Met een selectieve val trachten we in het voorjaar de koningin van de Aziatische hoornaar te vangen. Belangrijk bij deze vallen is om te vermijden dat er ook koninginnen van Europese hoornaars in kunnen kruipen. Dat kan door de opening van de val niet te groot te maken. De ideale afmetingen zijn 8,5mm voor een ronde opening en 7,2mm voor een trechter met lange rechthoekige opening. Daar kan de koningin van de Aziatische hoornaar net door, die van de Europese niet.

Daarnaast vermijden we ook dat andere insecten verdrinken in de val. Hiervoor bestaan enkele handige truukjes. Eén ervan is door een gaas of rooster aan te brengen boven het reservoir van de lokstof zoals op onderstaande foto van Dominique Soete.

Dit is een aangepaste versie van een vespacatch val:

Resultaat spring trapping in 2022

Spring trapping vraagt veel inspanningen en veel bewustmaking bij het grote publiek. Maar wat is het resultaat van het plaatsen van voorjaarsvallen en het doden van koninginnen?

In de gemeente Trébeurden in Bretagne werden vorig jaar tussen maart en april met 60 vallen meer dan 1500 koninginnen gevangen. Er was een bijvangst van een 100 tal Europese hoornaars, vooral aan het einde van deze spring trapping campagne.

Het aantal gevangen koninginnen bij ons in Vlaanderen in 2022 was lang zo groot niet. Mogelijk ligt dat aan het ontbreken van een degelijke rapportering. Dit jaar wordt heel wat actie ondernomen en hopen we op goede resultaten. Belangrijk is alvast de gevangen en geëlimineerde koninginnen te melden op waarnemingen.be of www.vespawatch.be om een zo goed mogelijk zicht te krijgen op het nut van spring trapping in het voorjaar.

Effectiviteit spring trapping

Hoe effectief het vangen van koninginnen in het voorjaar is, is nog niet voldoende onderzocht. Volgens wetenschapper Stephen Martin heeft spring trapping in regio’s waar de Aziatische hoornaar in grote getallen aanwezig is juist een omgekeerd effect omwille van de verminderde competitie tussen de koninginnen onderling. Door spring trapping verminderen we het aantal koninginnen waardoor de overblijvende individuen minder concurrentie ondervinden en gemakkelijker een nest kunnen stichten.

Queen usurpation

In het voorjaar bekampen ontwakende koninginnen uit de winterslaap elkaar. Bij dit fenomeen, queen usurpation genoemd, overmeesteren de koninginnen elkaars embryonale nesten. Koninginnen die er niet in slagen om hun nest te voltooien gaan op zoek naar een nest dat door een andere koningin is gesticht. Hier gaan ze de koningin bekampen om het nest over te nemen. De hoornaars vechten hierbij op leven en dood. Slechts één koningin overleeft het gevecht en is veel gevallen zodanig beschadigd dat ook zij het leven laat.

Er heerst dus een onderlinge competitie tussen de koninginnen van de Aziatische hoornaars. Meer wetenschappelijk onderzoek van dit usurpatie fenomeen is vereist.

Gebruiksaanwijzing selectieve val bij voorjaarsvangen

De vrijwilligers van vespawatchers maakten een mooie handleiding voor het gebruik van een selectieve val in het voorjaar. Je kan ze hier downloaden:

https://www.imkersneteland.be/wp-content/uploads/2023/02/Info-gebruik-van-een-val.pdf