Weergaven: 23702
Aziatische hoornaar
De Aziatische hoornaar (Vespa velutina) is een soort in de familie van de sociale wespen (Vespidae) en in het geslacht van de hoornaars (Vespa). Over de hele wereld komen 23 soorten hoornaars voor, de meeste daarvan in Azië. In Vlaanderen is de Europese hoornaar (Vespa crabro) inheems, in het uiterste Zuiden van Europa komt nog een andere hoornaarsoort voor, met name de Oriëntaalse hoornaar (Vespa orientalis).
In Zuid-Oost Azië leven 13 ondersoorten van de Aziatische hoornaar met verschillende kleurvormen. Bij ons komt enkel de donkerste ondersoort voor: Vespa velutina nigrithorax. Deze hoornaar is in België een invasieve exoot die we dienen te bestrijden, opsporen en verdelgen omwille van de grote schade die ze toebrengt aan bijenvolken en de inheemse biodiversiteit.
Verspreiding Aziatische hoornaar
De verspreiding van de Aziatische hoornaar in onze regio gaat bijzonder snel. Sinds augustus 2022 wordt deze invasieve wespensoort zowat overal in de regio waargenomen. Het aantal verdelgde nesten in provincie Antwerpen in 2022 was 3x zo hoog als het jaar voordien. In 2023 vervijfvoudigde het aantal nesten in de provincie. Helaas werden ook een aantal nesten niet verdelgd en zijn heel wat koninginnen van de Aziatische hoornaar uitgevlogen. Deze houden een winterslaap op beschutte plaatsen en zitten klaar om dit voorjaar een nieuw nest te starten.
Aziatische hoornaar herkennen
Maar belangrijk, de Europese hoornaar mag in tegenstelling tot de Aziatische hoornaar niet bestreden worden. En dat is maar goed ook. De Europese hoornaar is een deel van ons inheems ecosysteem en een nuttige jager die heel wat wespen en andere lastige insecten verorbert. Helaas ook bijen, maar nooit in die mate dat het schadelijk is voor een bijenvolk.
Als zowat de enige natuurlijke vijand van de Aziatische hoornaar is het belangrijk de Europese hoornaar met rust te laten en enkel op zoek te gaan naar nesten van Aziatische hoornaars.
Reuzenhoornaar, horenaar, monsterwesp, paardenwesp of toch maar de Geelpotige hoornaar?
De Europese hoornaar kennen we ook als de paardenwesp en wordt soms ook horzel of horenaar genoemd. Naar de Aziatische hoornaar wordt verwezen met termen als de reuzenhoornaar of monsterwesp. Indrukwekkende namen voor wat eigenlijk een grote maar zachtaardige wesp is. Een individu van de ‘monsterwesp’ zal nooit mensen aanvallen en slechts in uitzonderlijke gevallen steken. Het is pas als hun nest bedreigd wordt dat ze in groep kunnen aanvallen. Bovendien is zo’n Aziatische hoornaar nog net iets kleiner dan de Europese variant. De echte monsterwespen zijn de Vespa mandarinia, of Japanse reuzenhoornaar (Asian giant hornet), maar die komen in Europa niet voor.
De Engelstalige benaming van de Aziatische hoornaar is de yellow-legged hornet en deze benaming wordt bij ons vertaald als de Geelpotige hoornaar.
Het verschil tussen een Aziatische en Europese hoornaar
De Aziatische hoornaar heeft:
- een zwarte kop
- gele poten
- één geel/oranje band op het achterlijf
De Europese hoornaar heeft:
- een rood-bruine kop
- roodbruine poten
- een overwegend geel achterlijf
De werksters van de Aziatische hoornaars zijn kleiner zijn kleiner dan de Europese hoornaar en vooral ook vinniger. Een Aziatische hoornaar is onvoorstelbaar snel en doelgericht. In 1-2-3 hebben ze zwevend voor een bijenkast een bij gevangen.
In deze video zie je duidelijk het verschil tussen een Europese en Aziatische hoornaar. Beide hoornaars zitten te drinken op een wiekpot.
Zit je ’s avonds als het donker is met een licht aan op je terras en komt daar een hoornaar op af? Dan is het altijd een Europese hoornaar. De Aziatische hoornaar is immers nachtblind en vliegt immers niet meer zodra het donker wordt. ’s morgens zijn ze terug actief vanaf één uur na zonsopgang.
Een groot verschil met de inheemse wespen en hoornaars is dat Aziatische hoornaars twee nesten bouwen. Ze bouwen in het voorjaar eeneen primair nest, laag bij de grond in hagen en in tuinhuizen. In juni zoeken de werksters een nieuwe locatie voor het secundaire nest dat ze meestal hoog in de bomen bouwen
Aziatische hoornaar waarnemen
Stap één in de bestrijding van de Aziatische hoornaar is het herkennen en waarnemen van het insect.Uitkijken is de boodschap!
Enkele tips waar je deze hoornaars in de maand augustus en september kan vinden:
- Op en onder appelbomen en fruitbomen: wespen en hoornaars worden aangetrokken door rijp en rottend fruit.
- Druivelaars: de Vespa velutina is fan van rijpe, zoete druiven. Dit jaar zijn de druiven vroeg rijp en extra zoet en zijn aan veel van deze struiken Aziatische hoornaars te zien.
- Composthoop: Aziatische hoornaars zoeken resten van vlees, vis en vervallen fruit
- Wespenvallen: bekijk af en toe de inhoud van je wespenvallen. Op heel wat plaatsen gebeurde de eerste waarneming van een Aziatische Hoornaar op deze manier.
- Aan bijenkasten: hoornaars hangen ongeveer een halve meter voor de kast te zweven met hun rug naar de ingang. Ze vangen de bijen die goed geladen terugkeren in de vlucht.
- Ontzegelwas die in de buurt van een bijenkast wordt gelegd of ramen en roosters die uit zonnesmelter van imkers worden gehaald zijn bijzonder populair bij hoornaars.
Belangrijk: zie je de Aziatische hoornaar: tracht er meteen een foto van te maken. Die kan ons heel goed helpen in de zoektocht naar de locaties van Aziatische hoornaar nesten.
Aziatische hoornaar melden
Heb je een Aziatische hoornaar gezien? Geef de registreer de waarneming dan via www.vespawatch.be. Meldingen van Aziatische hoornaars worden verzameld op deze website. Ingeven van een waarneming is eenvoudig:
- klik op “meld een hoornaar”
- kies “aziatische hoornaar”
- vul de locatie in en voeg zeker een foto van de waarneming toe
Het bekijken van de waarnemingen op deze website is minder eenvoudig omdat ze op een kaart worden getoond die alle waarnemingen van de afgelopen jaren weergeeft.
Meer uitleg over het melden van je observatie lees je hier.
Nesten Aziatische hoornaar opsporen met lokpot methode
Het opsporen van de nesten van de Aziatische hoornaars gebeurt nu vooral door het plaatsen van wiekpotten of lokpotten met een lokstof die de Aziatische hoornaar aantrekt.
Lokstof Aziatische hoornaar
Lokmiddel zelf maken
De lokpot vullen we met een lokstof. Deze vloeistof die als lokmiddel dient kan je kopen of zelf maken.
De lokstof zelf maken doe je met deze ingrediënten:
- 1/3e bier (cara pils will do!)
- 1/3e witte wijn
- 1/3e suikerwater of grenadine
Alle ingrediënten goed mengen. Gebruik je suikerkristallen in plaats van suikerwater los deze dan eerst goed op.
Bijen worden niet aangetrokken door de lokstof omwille van de alcohol in het mengsel. Eventueel kan je ook een scheutje azijn aan het lokmiddel toevoegen. Ook dat houdt honingbijen op afstand.
Lokstof (Trappit) kopen
Je kan de lokstof ook kopen per 1L of in een bus van 5L. Een veel gebruikte lokstof die goed werkt is Trappit.
Trappit wordt geproduceerd door Edialux en is online te koop aan voordelige prijzen voor imkers en imkerverenigingen:
Een gelijkaardige fles lokstof van 1L Vespacatch van Veto-pharma kan je hier bestellen:
Ontzegelwas om hoornaars te lokken
Een andere mogelijke lokstof is ontzegelwas van honingramen uit bijenkasten. Hier komen de hoornaars heel gretig op af, maar uiteraard vinden de bijen dit ook wel lekker en resulteert zo’n hoopje was wel eens in een robbertje vechten tussen de Vespa velutina en de Apis mellifera. Voorzichtig mee zijn dus en enkel gebruiken als de zoektocht naar de AH moeilijk verloopt met de andere vloeistoffen.
Wiekpot methode (lokpotmethode) om Aziatische hoornaar op te sporen
De wiekpotmethode om de Aziatische hoornaar op te sporen werd ontwikkeld door de Jersey Asian Hornet Group en in Vlaanderen geïntroduceerd door Dominique Soete, coördinator van Vespawatchers.
Als lokpot gebruiken we een confituurpot of honingpot. De pot afwassen is niet eens nodig.
In de lokpot maken we een gaatje van ongeveer 4mm in het deksel van de lokpot. Door dit deksel trekken we een stukje katoen / stofwisserdoekje of geel doekje van den Axion dat we eerst drenken in de lokstof. Het doekje mag een 3 tal cm uit de pot steken. De lokstof verdampt en lokt wespen, Europese en Aziatische hoornaars.
De lokpot wordt opgehangen op plaatsen waar die goed zichtbaar is en waar we en ver zicht hebben. Zodra zich een Aziatische hoornaar op de pot bevindt trachten we waar te nemen in welke richting die wegvliegt. We verzamelen de verschillende vliegrichtingen en vliegrichtingen en zetten deze uit op een kaart.
Een volgende stap is het vangen en merken van de Aziatische hoornaar. Zo kunnen we zien hoe lang de hoornaar wegblijft nadat die van de lokpot terug naar het nest vliegt. Zo kunnen we de afstand tot het nest inschatten
Eén minuut = 100m vliegafstand
Voor het opsporen van de Aziatische hoornaars werd een organisatie opgericht door enkele enthousiaste vrijwillgers: De vespawatchers. In hun facebook groep vind je heel wat informatie over de herkenning, opsporing en verdelging van Aziatische hoornaars.
Hun uitgebreide beschrijving van de opsporing met de wiekpotmethode kan je hier terugvinden.
Nestopsporing met de verhuismethode
Een verfijnde versie van de lokpotmethode voor de opsporing van de geel potige hoornaar is de verhuismethode. Deze methode werd uitgewerkt door Tom Vrancken en maakt het mogelijk om de hoornaarnesten sneller te vinden.
De verhuismethode begint ook met de waarneming van een vliegrichting en vliegtijd vanop een eerste lokdoos. Hier wordt de hoornaar gemerkt met een kleur. Met het merkbuisje wordt de hoornaar gevangen en op een 2e lokpot die zich 100 of 200m dichter bij het nest in de vliegrichting bevindt wordt de gemerkte hoornaar losgelaten. Daar gaat die zich oriënteren en zijn nest zoeken. Wat later komt de hoornaar terug op de eerste lokpot. Daar vang je deze opnieuw en brengt deze naar de 2e lokpot. Dit herhaal je tot de hoornaar niet naar de 1e maar naar de 2e lokpot terugkeert. Daar kan je deze opnieuw vangen en opnieuw 100m verder loslaten waar je nu die 1e lokpot hangt. Zo kom je stap voor stap dichter bij het hoornaarnest.
De verhuismethode is mooi gedocumenteerd in deze PDF.
Hoornaars opsporen met zenders
Hopelijk komt er dit jaar een doorbraak in de opsporing van de Aziatische hoornaars met zenders. De zendertjes zijn nu nog duur maar er wordt gewerkt aan kleinere en lichtere elektronische zenders.
Aziatische hoornaar op klimop
In het najaar zijn de Aziatische hoornaars vooral terug te vinden op bloeiende klimopstruiken. Niet alleen de nectar van de bloemen trekt de Aziatische hoornaars aan, ook de talloze zoemende bijen en wespen op de klimop zijn een gegeerde prooi voor de hoornaars.
Spring trapping – Aziatische hoornaar koninginnen vangen in het voorjaar met lokdoos
Mogelijk kan het vangen van Aziatische hoornaar koninginnen in het voorjaar helpen om de verspreiding van de exoot in te beperken. Rond half maart, bij zonnig weer en temperaturen van 13° en meer verlaten de koninginnen hun schuilplaats voor de overwintering. Ze gaan dan zelf een embryonaal nest bouwen en moeten hiervoor zelf voedsel en nestmateriaal zoeken.
Op dit moment zijn de koninginnen kwetsbaar en kunnen we ze vangen met selectieve vallen of een lokkast.
Zo’n lokdoos voor de hoornaar kunnen we zelf maken.
Aziatische hoornaar verdelgen
Voor de verdelging van de Geelpotige hoornaar worden middelen vanuit de overheid beschikbaar gesteld. De verantwoordelijke instantie vanuit de Vlaamse overheid hiervoor is het agentschap Natuur en Bos, kortweg ANB. Zij hebben de coördinatie voor het verdelgen van de hoornaarsnesten in 2022 uitbesteed aan het Vlaams Bijeninstituut, kortweg VBI. Voor 2023 is er nog geen nieuwe beheersregeling.
Voor elke nest die gemeld werd op de website www.vespawatch.be stelde VBI een professionele verdelger aan. Voor de vinder en de melder van het nest zijn aan deze verdelging geen kosten verbonden. Die kosten zijn er wel als je zelf de brandweer contacteert voor de verdelging.
Zelf een nest verdelgen is absoluut uit den boze. Ten eerste voor uw eigen veiligheid. De hoornaars zijn heel erg defensief aan hun nest en hebben angels tot 0,8cm. Daarnaast zouden bij een niet goed uitegevoerde verdelging koninginnen uit het nest kunnen ontsnappen die alsnog kunnen bevrucht worden en nieuwe nesten stichten.
3 stappenplan bestrijding
Samengevat, het 3 stappenplan voor de bestrijding van de Aziatische hoornaar:
- Waarnemen:: www.vespawatch.be, een website van INBO
- Opsporen met lokpot: imkers, geëngageerde burgers en vrijwilligersorganisatie vespawatchers
- Verdelgen: professionele verdelgers aangestuurd ANB, coördinatie uitbesteed aan het VBI.
Natuurlijke vijand Aziatische hoornaar
De Aziatische hoornaar kent weinig of geen natuurlijke vijanden in onze regio. Enkele mogelijke belagers zijn:
- De Europese hoornaar
- De Wespendief
- Vleesetende planten
- Deformed Wing Virus
- De mens
Onze bijen hebben geen verweer tegen de Aziatische hoornaar en ook wespen hebben geen verhaal. Europese hoornaars zijn sterker en groter als de Aziatische hoornaar. Ze slagen erin de Aziatische hoornaars weg te jagen, maar ze kunnen ze niet vangen of opeten. De wespendief, een trekvogel die in de zomermaanden in onze regio verblijft staat erom bekend om met z’n snavel hele wespennesten leeg te roven. Hij zou het ook met Aziatische hoornaars doen maar echte bewijzen zijn daar nog niet van. In Frankrijk verkopen enkele kwekers van vleesetende planten ondertussen varianten die honingbijen sparen maar hoornaars aantrekken en oppeuzelen. Gek idee misschien, maar misschien eens proberen om die massaal aan te planten rond bijenhallen? Tot slot zijn er ook gevallen bekend van hoornaars die getroffen worden door het Deformed Wing Virus, een virus dat bij bijen mede verspreid wordt door de varroamijt.
Andere hoornaar soorten
Over de hele wereld komen een 22 tal soorten hoornaars voor, de meeste daarvan enkel in Azië. In België is de Europese Hoornaar (Vespa crabro) inheems en de Aziatische (Vespa velutina nigrithorax) een invasieve exoot. In het uiterste zuiden van Europa leeft nog een andere hoornaarsoort, met name de Oriëntaalse hoornaar (Vespa orientalis).
Oriëntaalse hoornaar (Vespa orientalis)
De Oriëntaalse hoornaar (Vespa orientalis), ook wel de Oosterse hoornaar, komt voor in Griekenland, het zuiden van Italië en werd recent ook waargenomen in Marseille en op 30 augustus 2024 in het Duitse Mannheim (Baden-Württemberg). Deze soort maakt in tegenstelling tot de Europese en Aziatische hoornaar zijn nesten ondergronds. In Vlaanderen en Nederland is deze soort nog niet waargenomen. Mede door de klimaatopwarming verspreidt deze soort zich steeds meer naar het Noorden van Europa.
Noordelijke reuzenhoornaar (Vespa mandarinia)
De Noordelije reuzenhoornaar (Vespa mandarinia), ook wel bekend als de Japanse reuzenhoornaar of monsterwesp, komt in Europa niet voor. Af en toe zijn er meldingen van de Japanse reuzenhoornaar in Amerika maar de soort lijkt zich er niet te handhaven.
Zuidelijke reuzenhoornaar (Vespa soror)
De Zuidelijke reuzenhoornaar (Vespa soror), komt uit de warmere, zuiderse regio’s in Azie. In 2022 werden individuen van deze soort gevonden in Spanje.
Vragen over de Aziatische hoornaar
Wat eet de Aziatische hoornaar?
Een nest van Aziatische hoornaars verzamelt in één jaar 100 000 insecten, ofwel: 11kg aan proteïnerijk voedsel. De voornaamste prooien van de Aziatische hoornaar zijn:
- Wespen (Duitse wesp)
- Vliegen (zweefvliegen, huisvliegen en bromvliegen)
- Spinnen (kruisspin)
- Honingbijen
In een recente studie analyseerden Britse wetenschappers aan de hand van de maaginhoud van de larven in het nest welk voedsel de hoornaars hadden gevangen. De verrassende resultaten van deze studie kan je hier lezen.
Hoe ver vliegt de Aziatische hoornaar?
Werksters van Aziatische hoornaars vliegen tot 2km rond het nest. Uit de waarnemingen van individuen op vespawatch blijkt de vliegafstand in de praktijk beperkt tot 1 à 1,5km.
Is een Aziatische hoornaar gevaarlijk voor de mens?
Een individuele Aziatische hoornaar is een braaf beestje en is helemaal niet gevaarlijk. Je kan ze zo vangen. De mannelijke hoornaars kunnen net zoals de darren bij bijen bovendien niet steken. Deze hoornaars kunnen wel bijzonder agressief worden als ze bedreigd worden in of rond hun nest. Ga dus zeker nooit zelf een nest verdelgen.
Hoe bescherm je een bijennest tegen de Aziatische hoornaar?
Een overvloed van wespen aan je bijenhal kan je opvangen met wespenvallen. Maar hoornaars vangen is niet de juiste methode. De oplossing om overlast van de Aziatische hoornaar onder controle te houden is het opsporen van de nesten door de individuele hoornaars te lokken met lokpotten zoals hierboven beschreven.
Hoe overwintert de Aziatische hoornaar?
Bij de Aziatische hoornaars overwintert enkel de koningin. Vanaf september worden de koninginnen geboren. Ze verblijven nog een tweetal weken in het nest om een sterk eiwit-vetlichaam aan te maken. Daarna paren ze met één, twee of drie mannetjes en vervolgens zoekt de gepaarde koningin een goed beschutte, droge plek waar ze een hele winter gaat slapen. Deze plek vindt ze in de onmiddellijke omgeving van het nest, van 300m tot 3km. Vaak houden ze een winterslaap onder de schors van omgevallen bomen of in houtstapels.
Na de winterslaap kunnen we de koninginnen vangen door middel van spring trapping.
Voordrachten
In Vlaanderen en Nederland kan je regelmatig op verschillende plaatsen voordrachten volgen over de Aziatische hoornaar. Hierin leer je hoe deze soort zich ontwikkelt en verspreidt en wat je zelf kan ondernemen om de invasie te beperken.
Zo kan je zaterdag 25 februari 2023 het symposium over de Aziatische hoornaar bijwonen in Hasselt.
Zoekacties Aziatische hoornaar
Momenteel zijn er nog geen nieuwe hoornaarnesten. Zodra zoekacties naar de nesten in onze regio starten vermelden we deze hier. Je kan daarvoor deelnemen aan de Whatsapp groep opgestart door vespawatchers. be
- Grobbendonk, meldingen in rond het Albertkanaal en aan de Lindekens in Bouwel
- Vorselaar, melding bij lokale imkers aan het Molenbos en in Huls
- Schilde, ook hier recente melding bij imkers
- Zandhoven, nest in het centrum
Meer info over de Aziatische hoornaar
Meer lezen over de Aziatische hoornaar? Check de site van natuurpunt, het vlaams bijeninstituut en EIS kenniscentrum. Zoektermen: Asian Hornet / Frelon Asiatique
Meer info over de recente meldingen van Aziatische hoornaars in Grobbendonk & Nijlen lees je hier
Lees ook: Aziatische hoornaar in de Kempen
Waar te koop val Aziatisch Hooraar. afz Theo Mikelj 6433BC Hoensbroek
Wij maken vallen. Neem gerust contact met ons op. info@dokterbee.nl
afz.
Renate en Peter Horstink